Η "ΚΑΜΑΡΑ" ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά μνημεία της Θεσσαλονίκης είναι η Θριαμβική Αψίδα του Γαλέριου, ( ή Τόξο του Γαλέριου) γνωστή και ως Καμάρα, που βρίσκεται στην πάνω πλευρά της οδού Εγνατίας και σε μικρή απόσταση από την Ροτόντα, κοντά στην Πλατεία του Σιντριβανίου.
Αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά σημεία συνάντησης των κατοίκων και επισκεπτών της πόλης. Η Καμάρα είναι κτίσμα της εποχής της Ρωμαϊκής «Τετραρχίας» (αρχές 4ου μ.Χ. αιώνα) και αποτελεί το ένα σκέλος (δυτικό) μίας στεγασμένης στοάς, που σχηματιζόταν από αψίδες και τόξα.
Κατασκευάστηκε για να τιμηθεί ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Γαλέριος, όταν αυτός επέστρεψε νικητής στην πόλη (περί το 306 μ.Χ.) μετά από πολέμους του κατά των Περσών.

ο Γαλέριος σε χρυσό νόμισμα της εποχής του (4ος αι)

Η θριαμβική αυτή αψίδα ήταν τοποθετημένη κάθετα στην αρχαία Εγνατία, που διέσχιζε την πόλη (δυτικά προς ανατολικά) και αποτελούσε μέρος του λεγόμενου Γαλεριανού συγκροτήματος (Ρωμαϊκά Ανάκτορα, Ιππόδρομος, Ροτόντα), που αναπτύσσονταν κύρια νοτιοδυτικότερα, στις σημερινές πλατείες Ναβαρίνου και Ιπποδρομίου. Χτίστηκε το 305 μ.Χ. ύστερα από την οριστική νίκη του αυτοκράτορα κατά των Περσών.
Είχε την τυπολογία ενός οκτάπυλου με 4 κεντρικούς ογκώδεις πεσσούς, 4 δευτερεύοντες στα πλάγια, ισάριθμα τόξα και χαμηλό σφαιροειδή θόλο. Συνδεόταν με τα Ανάκτορα του Γαλέριου (νοτιοδυτικότερα) και με τη Ροτόντα (προς Βορρά).

Χαλκογραφία του 1745

Η αψίδα στη σημερινή της μορφή είναι αποσπασματική. Λείπει ο τέταρτος πεσσός του τόξου, που θα πατούσε στο οδόστρωμα της σημερινής Εγνατίας, και όλο το αντίστοιχο ανατολικό τόξο. Τα δύο αυτά τόξα ενώνονταν σχηματίζοντας τρούλο, ενώ από κάτω περνούσε πομπική οδός που πλαισιωνόταν με κιονοστοιχίες δεξιά και αριστερά και ένωνε τα ανάκτορα με τη Ροτόντα. Κάτω από την Αψίδα περνούσε η Εγνατία, η οποία ήταν βασιλική οδός (Via Regia), ένας συγκεκριμένος τύπος οδού στρατηγικής σημασίας και συγκεκριμένης νομικής υπόστασης κατά τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.

Σχέδιο κάτοψης της Καμάρας όπου φαίνονται τα δυο σκέλη της θριαμβικής αψίδας και ο θόλος των κεντρικών τόξων

αναπαράσταση του θριαμβικού τόξου του Γαλέριου

Παρατηρώντας την Καμάρα σήμερα κάποιος εντυπωσιάζεται από το πολύ μεγάλο άνοιγμα (9,70 μ.) του κεντρικού τόξου, που δε συναντάται σε κανένα άλλο αντίστοιχο μνημείο του ρωμαϊκού κόσμου. Επίσης εντυπωσιάζουν οι ανάγλυφες σωζόμενες παραστάσεις. Η εικονογράφηση αναπτύσσεται σε ζώνες, από τέσσερις στις τρεις κύριες πλευρές κάθε πεσσού και από δύο σε κάθε πλευρά που βρίσκεται απέναντι από τους δευτερεύοντες πεσσούς

Η τέχνη των ανάγλυφων της Καμάρας είναι αφηγηματική και συγχρόνως διακοσμητική.

Το κυριότερο χαρακτηριστικό είναι ο πληθωρισμός των παραστάσεων και των μορφών. Και η παραμικρή επιφάνεια γεμίζεται με θέματα που πολλές φορές είναι επουσιώδη. Και αν έλειπαν δηλαδή αυτά δε θα είχαμε ζημία στη σαφήνεια του αφηγηματικού μέρους. Για τη διακοσμητική επιδίωξη συχνά παραβλέπονται οι φυσικές αναλογίες, έτσι που οι ελέφαντες έχουν το ίδιο ύψος με τα άλογα ή τα άλογα να είναι μικρότερα από τους ανθρώπους ή μια πύλη τείχους να μην ξεπερνά το ύψος ενός ανθρώπου.

Γενικά η τέχνη των αναγλύφων αποβλέπει περισσότερο στις οπτικές αξίες παρά στις πλαστικές, ή όπως λένε οι ιστορικοί της τέχνης, τις απτικές, που χαρακτηρίζουν ιδίως την κλασική εποχή. Όλα αυτά είναι γνωρίσματα της τέχνης της Ύστερης Αρχαιότητας στην οποία ανήκει και η εποχή της Πρώτης Τετραρχίας. Η περιγραφή των αναγλύφων γίνεται με τη σειρά που ακολουθεί ο C. Vermeule.

Η σειρά των αριθμών του σχεδίου αντιστοιχεί με τις ζώνες των αναγλύφων από τα πάνω προς τα κάτω.

Βόρειος Πεσσός

Ζώνη 1η, Μάχη στη χώρα των Κούρδων.
Ζώνη 2η, Έξοδος αιχμαλώτων από μια ασσυριακή πόλη.
Ζώνη 3η, Ειρηνική υποδοχή του αυτοκράτορα σε μια εχθρική περιοχή
Ζώνη 9η, Η επιείκεια του Καίσαρα
Ζώνη 11η, Όμιλος γυναικών

Νότιος Πεσσός

Ζώνη 16η, Άφιξη του αυτοκράτορα σε μια πόλη της Ανατολής
Ζώνη 20η, Τιμή στο νικητή της Ανατολής
Ζώνη 24η, Ο Γαλέριος δέχεται πρεσβεία των Περσών
Ζώνη 27η, Βωμός με ασπίδα, Νίκες που κρατούν τρόπαια.

Οι σειρές των αναγλύφων διαχωρίζονται μεταξύ τους από γιρλάντες, λουλούδια και κλαδιά, ενώ στο πάνω μέρος υπάρχει γείσο με διακοσμητικά ανθέμια.

Λεπτομέρεια της ΝΑ πλευράς του ΝΔ πεσσού. Κάτω κάτω εικονίζονται οι Διοκλητιανός και Γαλέριος που προσφέρουν θυσία στους θεούς, ενώ στην από πάνω ζώνη ο Γαλέριος δέχεται την πρεσβεία των Περσών.

Είναι αλήθεια ότι στο πέρασμα των χρόνων ξεχάστηκαν ακόμα και η εποχή και ο λόγος που κατασκευάστηκε η Καμάρα. Έτσι έγιναν διάφορες υποθέσεις που είχαν σαν συνέπεια να δοθούν κι διαφορετικά ονόματα. Έτσι κατά καιρούς ονομάστηκε "Αψίδα του Θριάμβου του Μεγ. Αλεξάνδρου" ή "Αψίδα του Θριάμβου του Μεγ. Κωνσταντίνου" ή απλά "Αψίδα του Θριάμβου". Τις ονομασίες αυτές τις βλέπουμε σε διάφορες καρτ-ποστάλ της εποχής...

καρτ-ποστάλ που αναφέρεται η Καμάρα ως Αψίδα του Θριάμβου του Μεγ. Αλεξάνδρου


Η Καμάρα (Αψίς Θριαμβευτική κατά την κάρτα)  μάλλον πριν το 1883.Πολλά γύρω της κτίρια είναι σχεδόν κολλημένα πάνω της


Η Καμάρα που αναφέρεται ως "Αψίδα του Θριάμβου" μεταξύ 1893 και 1907 αφού διακρίνεται το ιππήλατο τραμ


1917. Το τραμ είναι πια ηλεκτροκίνητο. Εξακολουθούσε δε να περνάει κάτω από την Καμάρα έως το 1957, όταν και καταργήθηκε

 
Από καρτ-ποστάλ εποχής. Αναφέρεται ως "Αψίδα του Μεγ. Αλεξάνδρου, ενώ διακρίνεται η περίφραξη για την προστασία των αναγλύφων της κάτω ζώνης του ΝΔ πεσσού. (1910)


Καρτ Ποστάλ. Η αψίδα αποδίδεται ως "Θριαμβική Αψίδα του Κωνσταντίνου"

 
Η ΒΔ πλευρά της Καμάρας. Διακρίνεται και η γύρω περιοχή με κτίρια που στο μέλλον γκρεμίστηκαν και στο βάθος η Ροτόντα με το τουρκικό κατάλοιπο τον μιναρέ. (1916)

Η Αψίδα στολισμένη με γιρλάντες από ηλεκτρικούς γλόμπους. Στο δρόμο διακρίνονται οι γραμμές του τραμ.

Άποψη της Καμάρας απο τα ΒΔ, γύρω στα 1930

Ανατολική πλευρά της Αψίδας από παλιά κάρτα. Δεν είχαν κτιστεί ακόμη το κτίριο επί της Εγνατίας με Π.Π.Γερμανού ούτε το κτίριο επί της Εγνατίας με Δημ. Γούναρη, το οποίο φαίνεται πως χτιζόταν εκείνη την περίοδο.

Η Ανατολική πλευρά της Αψίδας (2005)

από πιο κοντά...

                                                 ...και από ακόμα πιο κοντά

Εκτός από την Αψίδα του Γαλέριου υπήρχε στη Θεσσαλονίκη και άλλη θριαμβική αψίδα στην περιοχή του Βαρδαρίου (σημερινή πλατεία Δημοκρατίας) και αυτή τοποθετημένη στην οδό Εγνατία, κοντά στην πύλη του Αξιού ("Χρυσή Πύλη" των Βυζαντινών). Η αψίδα εκείνη, που δε σώζεται καθόλου σήμερα, στήθηκε από τους Θεσσαλονικείς για να τιμηθούν οι νικητές της μάχης των Φιλίππων Αντώνιος κι Οκτάβιος (42 π. Χ)

η αψίδα στο δυτικό άκρο της Εγνατίας